بسم الله الرحمن الرحیم

·         پژوهش

o        استفاده از پژوهش

·         بنیادین

·         کاربردی

1.     تحقیقات evaluation یا ارزشیابی: به تحقیقات کاربردی گفته می شود که در آنها تلاش می شود مشخص کنند که یک برنامه یا یک سیاست به خط مشی درست کار کرده یا به اهداف خودش رسیده یا نه. از زمانی که زیاد این تحقیق مطرح شد از 1960 به بعد بود که می خواستند ببینند دولت فدرال آمریکا سیاست هایی که می گذارد به اهدافش رسیده یا نه. خیلی از اوقات در طرح های اجتماعی به چیزی که قصد داشتیم نمی رسیم و خیلی اوقات چیزی که قصد نداشتیم حاصل می شود. در ارزشیابی مقاومت و مخالف ها با آن زیاد است. یک الزامات اخلاقی و سیاسی دارد. معمولا افراد ذی نفوذ کسانی هستند که خودشان بودجه داشته اند و این طرح را اجرا کرده اند و مثلا دولت اجرا کرده و حالا می خواهد در معرض ارزیابی قرار گیرد و تن به این کار نمی دهد و منشا ارزیابی هم اطلاعاتی است که دست دولت هست بخاطر همین خیلی اوقات نمی شود که ارزیابی انجام شود. معمولا تحقیقات ارزشیابی دو جور است:

·         Formative: سازنده: مثلا دولت می آید بحث نقدینگی یارانه ها را مطرح می کند. در همین می آید یک فاز را اجرا می کند و قبلی را بررسی می کند. معمولا تغییرات عمده اجتماعی باید در طول زمان خاصیت سازندگی داشته باشد. خیلی از اوقات دربرنامه های دولت برنامه های ارزشیابی جایش خالی است. در خیلی از اقداماتی که دولت انجام می دهد چون بودجه ای هم به نام بودجه نفت داریم هیچ وقت کاربرد برنامه ها مشخص نمی شود. تحقیقات ارزشیابی می تواند دولت ها را مورد نقد قرار دهد و علمکردشان را اصلاح کند.

·         Summative: تراکمی. برنامه کلا اجرا می شود و آخر کار خروجی را بازنگری می کنیم.

2.     Action research: اقدام پژوهی. یک موضوعی است که اصلش در مدیریت تغییر این را می خوانید. یکی از تکنیک هایی که در درس تحول سازمانی می خوانید اقدام پژوهی است. اقدام پژوهی یک نوع ایجاد دانشی است که از کف بازار ایجاد می شود. یک تئوری و یک نظر را می گیریم و همین را با کسانی که در آن موضوع درگیر هستند سهیم می کنیم و آنها شروع به تغییر می کنند و ما هم این تغییرات را ثبت می کنیم. مثلا در آموزش و پرورش یک متدی برای زبان آموزی می دهد و خود معلم درگیر آن می شود و همان روش اجرا می شود و می گوییم که ریدینگ اینها اینجوری شد اسپیکینکشان اینطوری و به همین ترتیب. بعد می گوییم که نتایج این روش زبان آموزی این است. می بینیم بهبود هایی که به آنها یاد دادیم و آنها اجرا کردند را بررسی می کنیم که چه نتیجه ای داشت. در اقدام پژوهی دانش شکلی از قدرت است و معمولا تحقیقات اقدام پژوهی ملازم و همراه با نوعی تغییرات اجتماعی است جهت دسترسی به اهداف خاص در اقدام پژوهشی معمولا ما یک تغییر را ایجاد می کنیم و مسیر حرکت خود را ثبت می کنیم. اقدام پژوهی دقیقا یک تغییر برنامه ریزی شده است که یک مبنای تئوریک هم دارد. تئوری هایی که بنیان کارت است را در عمل پیاده سازی می کنیم. نهایتا شما به یک مدلی می رسید که مدل بهبود و تغییر سازمانی می شود. چند ویژگی دارد اقدام پژوهی:

·         افراد مورد مطالعه خودشان درگیردر پژوهش هستند.

·         مطالعه دانش رایج و علائق افراد ترکیب می شود. مثلا مشاور هایی که در شرکتی وارد می شود و من با مشاوری صحبت می کردم می گفت 70-80 درصد کارهای ما کارهای علمی است و بقیه مخصوص عقاید و علائق افرادی است که با آنها صحبت می کنیم تا بهبود رخ دهد.

·         نتایج این تحقیق در جهت افزایش آگاهی و تسهیم دانش است. در اقدام پژوهی ما افراد را دانش پژوه می کنیم و ملازم بهبود و تغییر است. مثلا در کتاب مثالی زده است می گوید در آمریکا تحقیقی در مورد کیفیت زندگی انجام شد می خواستند کیفیت زندگی شهروندی را زیاد کنند. این دو محقق اول افراد کلیدی شهر را شناختند و آمار و ارقام از این شاخص ها به این ها دادند. مثلا به افرادی که نفوذ داشتند ارقام و شاخص هایی به آنها دادند و گفتند که وضعیت جامعه شما این است سپس از طریق مجلات و ..آگاهی مردم را در مورد کیفیت زندگی زیاد کردند. اقدام پژوهی معمولا یک برنامه تغییر است. برنامه می گذارد و یک سری هم اقدامات انجام می دهد اول و آخر آن را ارزیابی می کند. آن نتیجه پژوهشی که بیرون می آید برای سایر شهر ها هم قابل استفاده است. این نوع اقدام پژوهشی نوعی است که در عمل کاربرد دارد. یعنی نحوه تغییرات اجتماعی را بیان می کنند. مثل بچه های ایتان.

3.     Social impact assessment: ارزیابی آثار اجتماعی: درارزشیابی خود برنامه را می دیدیم که به هدف رسیده است یا نه اما در اینجا یک تحقیق کاربردی است که پیامدها و آثار مختلف زندگی اجتماعی که یک تغییر یا پدیده اجتماعی ایجاد کرده است را مستند می کند. معمولا آثار آن نقاطی است که ما حواسمان نبوده و در برنامه اجتماعی برای ما عارض شده است. مثلا در آمریکا می گوید که قماربازی یک امر غیر قانونی بود بعد در دو سه ایالت وجود داشت و حدود ده میلیون دلار درآمد داشت ولی الان اومدند این موضوع را قانونی کردند و در 48 ایالت قماربازی هست و حدود 50 میلیون دلار هم که درآمد دارد که به اقتصاد آمریکا کمک کرد. ارزیابی کردیم و دیدیم که درآمد زیاد شده است بعدا دیدیم که این موضوع چه پیامدهای اجتماعی داشت که ما اینها را ندیدده بودیم حالا باید بیاییم شهرهایی که در آنها قماربازی قانونی است با شهر هایی که قانونی نیست مقایسه کنیم. اول دیدیم که شغل ایجاد کرده که خوب است ولی نرخ جرم و فسادهای جنسی و مصرف مواد مخدر و نرخ طلاق زیاد شده است و خشونت های اجتماعی هم زیاد شده است. در تحقیقات ارزیابی معمولاتوجهی که باید بکنیم که از نظر سیاسی با آنها مخالفت می شود و ثانیا ممکن است چیز هایی را روی آن دست بگذاریم که فقط ناشی از این برنامه اجتماعی نباشد یعنی ممکن است که علل دیگری هم داشته باشد. این جا پیامدهای پیرامونی را می سنجیم. معمولا در این حوزه ها تصمیم گیرندگان علاقه دارند که روش های سرانگشتی و حدسی را استفاده کنند چون تحقیقات هزینه بر و زمان بر است و جلوی کار آنها را می گیرد. معمولا چون افراد از ارزیابی کارهایشان می ترسند علاقه ای به اجرای این تحقیقات ندارند.

§      در تحقیقات کاربردی دو ابزار رایج دارد:

·         نیازسنجی: چون تحقیقات کاربردی مبتنی بر یک نیاز هستند باید مهمترین نیازهای اجتماعی را شناسایی کنیم و شدت آنها را هم در نظر داشته باشیم. در سنجش این نیاز های که دنبال پیدا کردن علت هستیم خیلی اوقات علت را بررسی نمی کنیم بلکه پیامده را بررسی می کنیم.

·         هزینه فایده: در تحقیقات اجتماعی یک سری هزینه هایی داریم و یک سری پیشنهادهایی که ناشی از انجام تحقیق است. هزینه ها ناشی از مادی و نیروی انسانی و ...در تحقیقات کاربردی باید هزینه سنجی کنیم. خیلی از اوقات تحقیقاتی انجام می شود که عایدی ندارد. یکی از چیزهایی که باید در تحقیقات کاربردی لحاظ شود بحث هزینه است.

·         Book to read کتاب طراحی پژوهش های اجتماعی برای بلی کی و انتشارات نشر نی. خیلی خوب بررسی کرده که یک پروپوزال خوب را چطور بنویسیم.

تحقیقات با توجه به نوعی دانشی که تولید می کند و مخاطبی که دارد و طراحی پژوهشی که انجام می شود در طیف گسترده ای از تحقیقات کاربردی یا بنیادین قرار می گیرد.

o        هدف پژوهش:

1.     اکتشافی: تحقیق اکتشافی (یک تحقیق ممکن است)در واقعی زمانی است که یک موضوع علمی داریم که می خواهیم آن را به جامعه علمی بیان کنیم.وقتی چیزی در مورد آن موضوع کم می دانیم یا اطلاعات جسته گریخته ای داریم. سوال اکتشافی WHAT است. بیشتر آشنا شدن با واقعیاتی است که کف سازمان است. یک تصویر کلی می سازد و زیاد در جزئیات وارد نمی شود. معمولا فضای جدیدی را جلو محققین باز می کند. خیلی اوقات این تحقیقات تئوری می دهند و سنجه می سازند. خاصیت کشف فضای جدید را دارند.این تحقیقات غالبا کیفی است. کم اتفاق می افتد که کمی باشد. مثلا با تحلیل عاملی می توانید که فاکتور های قبلی که وجود داشته است را خوشه بندی جدید می کند.

2.     توصیفی: یا how  است یا who یک تصویر دقیق و کاملی از پدیده مورد بررسی می دهد. مثلا وقتی دکتر لطیفی می آید گونه شناسی انضباط از منظر اسلام را بررسی می کند یک کار توصیفی می کند. وقتی یک طبقه بندی می دهد اینها تحقیقات توصیفی مشود. می تواند یک پیمایش باشد. یک عکس می گیرد و واقعیت را بازنمایی می کند. یا می تواندتحلیل محتوا کند و بگوید فلان رئیس جمهور اینجوری حرف می زند و تئوری پس ذهنش این است. یا پیمایش می کند. معمولا روی یک تئوری و اکتشاف قبلی سوار است. این ها هم می تواند کمی و هم کیفی باشد.

3.     تبیین: دنبال این است که سبب را بشناسد که یک پدیده چرا اتفاق می افتد. سوالش why است. معمولا دنبال پیش بینی هایی تئوری هستیم و اینکه چه شرایطی پیش بیاید آن پدیده اتفاق می افتد.و علت شناسی است. مثلا شما می توانید یک تبیین جدیدی از موضوعی ارائه دهید که مثلا چرا در جامعه ایرانی مردم نسبت به امر ازدواج انقدر بی رغبت شده اند. این باید یک سری شواهدی جمع کند و سبب شناسی کند.